خبرگزاری «حوزه»-تهران/ شبکه امید سیما، یکی از شبکه‌های تلویزیون کشور است که در مجموعه صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران مدیریت می‌شود؛ برنامه‌های شبکه امید فقط ویژه نوجوانان و برای گروه سنی ۱۲ تا ۱۸ سال است.
دکتر مهدی سالم مدیر شبکه امید سیمای(تلویزیون) جمهوری اسلامی ایران در آستانه چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» به برنامه‌های شبکه امید در تربیت نسل انقلابی، برنامه‌های شبکه امید در جهت انتقال مفاهیم انقلابی، مهم‌ترین آسیبی که می‌تواند متوجه قشر کودک و نوجوان باشد، میزان تعامل و همراهی نهادهای دینی و تربیتی با شبکه امید و... پرداخته است که حاصل این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:
* شبکه امید در راستای تربیت نسل انقلابی با رویکرد حفظ نشاط نوجوانان چه برنامه‌هایی دارد؟
کل برنامه‌های شبکه امید در راستای تربیت نسل انقلابی است نه‌فقط شبکه امید، بلکه رسانه ملی تلاش می‌کند نسلی انقلابی تربیت کند. البته تربیت نسل انقلابی صرفاً به عهده یک‌نهاد خاص مثل صداوسیما نیست، شبکه امید هم به‌عنوان جزئی از ساختار صداوسیما بخشی از تربیت این نسل را بر عهده دارد.
همان‌طوری که می‌دانیم نوجوانان ما حداکثر یکی دو ساعت از شبانه‌روز را به‌طور میانگین تلویزیون نگاه می‌کنند و بیشتر از 8 ساعت را به فرایند آموزشی می‌پردازند و زمان زیادی را در منزل سپری می‌کنند که با توجه به این فرایندها، تربیت باید همه وجهی باشد.
ما در شبکه امید برنامه‌هایی را در چند بخش آماده کردیم که تولید برنامه ویژه نوجوانان و تربیتشان با رویکرد و نگاه سرگرمی، نشاط، آموزش با طعم لذت، ورزشی و... را شامل می‌شود.
بخش دیگر این برنامه‌ها مستقیماً والدین، اولیای مدرسه و مسئولینی که در تربیت نوجوانان دخیل هستند را مخاطب قرار می‌دهند
حوزه سوم فعالیت میدانی است که تدارک دیدیم. ما با تولید برنامه‌هایی از جنس جشنواره‌ها، فعالیت‌های اجتماعی که نوجوان‌ها باید داشته باشند را با عنوان باشگاه امید ساماندهی کردیم و فکر می‌کنم آن سیر تربیتی موردنظر شبکه امید با این سه گروه برنامه دارد محقق می‌شود.
* تا چه مقدار از ظرفیت روحانیون و طلابی که فارغ‌التحصیل رشته هنر و یا در عرصه فعالیت‌های تلویزیونی هستند در شبکه امید بهره برده‌اید؟
ما صرفاً به تحصیل‌کرده‌های این رشته‌ها نمی‌گوییم که وارد حوزه تولید شوند یا اینکه به آنان کار بسپاریم، از آن‌طرف جلوی‌شان را هم نمی‌گیریم؛ قاعدتاً طلاب و روحانیون با توجه به شناخت مذهبی و معارفی که نسبت به مفاهیم دینی و انقلابی که مدنظرمان هست دارند بیشتر می‌توانند به ما کمک کنند، البته ما چند تا کار را با آنان شروع کردیم که بعضی موفقیت‌آمیز بوده و بعضی هم نتیجه مطلوب نداده، باید اشاره کنم که آقای قرائتی به‌عنوان یکی از چهره‌های شناخته‌شده در این عرصه توانستند ارتباط خوبی بین ما و بدنه طلابی که با آنان کار می‌کنند در قم برقرار کنند و توانستیم با تعداد زیادی از طلابی که در راستای برنامه‌سازی برای کودک و نوجوان فعالت می‌کنند جلسات مشترکی داشته باشیم؛ از بین آن‌ها تست‌هایی گرفتیم و ما از آقای قرائتی و بعضی از این طلاب دعوت به همکاری کردیم تا در محتوا و برنامه‌سازی به ما کمک کنند.
یک بخش دیگری از این فعالیت‌ها مربوط به حوزه‌های پژوهشی است که ما در حوزه پژوهشی ویژه نوجوانان محتوای کامل و جامعی نداریم، البته باید اشاره کنم که برای کودکان کارهایی شده الحمدلله به بار هم نشسته، بزرگسالان هم به‌تبع کارهایی را از قبل داشتند، ولی در حوزه نوجوانان، مسائل و مشکلات زیادی داریم که هنوز نتوانستیم نحوه بیان آن را از رسانه به‌درستی احراز کنیم. مثلاً اینکه ما خیلی از مفاهیم و موارد فقهی احکام را وقتی می‌خواهیم به نوجوان‌ها منتقل کنیم با دقت بیشتری باید بحث کنیم، یا در خصوص نحوه بیان آن‌ها از طریق رسانه ملی باید بررسی بیشتری صورت بگیرد، این را هم ما با هماهنگی طلابی که در حوزه مسائل پژوهشی نوجوانان فعال هستند، پیگیری می‌کنیم.
* میزان تعامل و همراهی نهادهای دینی و تربیتی با شبکه امید چگونه بوده است؟
وقتی ما با نهادهای مختلف دینی و تربیتی و همه نهادهای فعالی که دغدغه انقلاب دارند، درباره مسائل و مشکلات نوجوانان صحبت می‌کنیم، حساس می‌شوند و به ما کمک می‌کنند.
درباره بعضی از دستگاه‌ها و نهادها باید بگویم که توجه لازم را به نوجوانان نمی‌کنند و به نظرم این‌ها برمی‌گردد به اتفاقاتی که در حوزه سیاسی کشور اتفاق افتاده، تا قبل از سال 80، تولیدات خیلی خوبی در عرصه نوجوانان برای تلویزیون داریم، ولی تقریباً از سال 80 به بعد افول حاصل می‌شود و یکی از دلایل مهم آن این است که ما تا قبل از سال 80 حق رأی را برای بالای 15 سال قائل می‌شدیم و نوجوانان 15 و 16 ساله می‌توانستند رأی بدهند، ولی متأسفانه از وقتی سن رأی دادن به 18 سال تغییر کرد، توجه به قشر 15 تا 18 ساله هم کمتر شد و این مسئله آسیب جدی در حوزه تولیدات محتوایی برای نوجوان‌ها دربر داشت و ما به‌عنوان شبکه تخصصی نوجوان انتظار داریم همانند گذشته این نگاه به نوجوان اصلاح شود.
* در آستانه چهل‌سالگی انقلاب اسلامی، به نظر شما مهم‌ترین آسیبی که می‌تواند متوجه قشر کودک و نوجوان باشد چیست؟
مهم‌ترین آسیب که نوجوانان ما را تهدید می‌کند، فاصله بین معارف انقلاب و دانسته‌های نوجوانان است که می‌تواند آسیب جدی در آینده انقلاب باشد و ما مهم‌ترین کاری را که باید در حال حاضر در شبکه امید و سایر نهادهایی که متولی این امر هستند انجام دهیم، این است که این معارف انقلابی را درست به نوجوانانمان منتقل کنیم و اگر این اتفاق نیافتد با آن آموزه‌های فردگرایانه و رفاه گرایانه، ذهن بچه‌های ما را پر می‌کنند و آن‌وقت اداره کردن امور برای خود این‌ها در آینده سخت می‌شود، بنابراین باید حتماً مفاهیم معارف انقلاب را درست درک کنند تا بتوانند بر اساس آن تصورات ذهنی که بایدوشاید داشته باشند عمل کنند تا آینده نظام را روشن‌تر از همیشه جلو ببرند.
* با توجه به گسترش روزافزون و پیشرفت فناوری‌ها و تکنولوژی، حضور نوجوانان در چند سال اخیر در فضای مجازی چشمگیر شده است و به‌سختی می‌شود آنان را به برنامه‌های تلویزیونی و نظیر آن سوق داد؛ مهم‌ترین برنامه شبکه امید در راستای جذب نوجوانانی که با فضای مجازی انس دارند چیست؟
اینکه نوجوان‌ها زمان زیادی از برنامه‌های خود را به رسانه‌های مجازی چه شبکه‌های اجتماعی چه خود فضای اینترنت و چه بازی‌های کامپیوتری اختصاص می‌دهند درست است. متأسفانه بعضی از مدارس هم نوجوانان را بدون دادن آموزش‌های لازم به استفاده از این فضا ترغیب می‌کنند، بنابراین وظیفه ما به‌عنوان متولی این امر سنگین‌تر می‌شود اینکه باید در شبکه امید آن‌قدر محتوای مناسب و جذاب برای بچه‌ها تولید کنیم که آن‌ها را از فضای مجازی دور کند و به سمت محتوای مناسبی که ما تولید می‌کنیم سوق بدهد. البته باید اشاره کنم به اینکه لزوماً این بدان معنا نیست که فضای مجازی فضای نامناسبی باشد، مشکل ما این است که بچه‌ها بدون داشتن سواد رسانه‌ای و سواد سایبری مناسب در این فضا واردشده‌اند.
هنوز بعد از این همه‌سال از ورود اینترنت به کشور، نتوانستیم یک فضای امن و پاک مجازی برای نوجوان‌هایمان آماده کنیم؛ ما باید در رسانه ملی سعی کنیم با آموزش سواد رسانه‌ای و همچنین انتقال مفاهیم مفید، بچه‌هایمان را در مواجهه و رفتار مناسب با فضای مجازی مسلح کنیم.
ما در شبکه امید سه تا برنامه تلویزیونی داریم که یکی از آن‌ها برنامه «بازی ویزیون» است که این برنامه به معرفی بازی‌های جدید رایانه‌ای، نحوه تولیدشان، نقاط مثبت و منفی بازی‌ها را بیان می‌کند و درعین‌حال آموزش بازی‌سازی را نیز به بچه‌ها انتقال می‌دهد. برنامه «کاربرانه» دومین برنامه ما در زمینه فضای مجازی است که این برنامه نیز با دعوت از کارشناسان فضای مجازی و روانشناسان حوزه خانواده و با حضور خود نوجوانان در حوزه‌های رسانه‌های دیجیتال و نحوه استفاده از رسانه مجازی فرهنگ‌سازی می‌شود. سومین برنامه نیز «رسانش» که آن‌هم در راستای سواد رسانه‌ای فعالیت می‌کند و ما با تولید این برنامه‌ها سعی کردیم بچه‌های خودمان را در راستای مواجه با فضای مجازی تقویت کنیم.
* عنصر خانواده در برنامه‌های شبکه امید چه جایگاهی دارد؟
نظرسنجی‌ها و پژوهش‌ها نشان می‌دهد که نوجوانان تقریباً دو ساعت تلویزیون تماشا می‌کنند و تقریباً چهل دقیقه تا یک ساعت از آن را به‌طور متوسط شبکه امید می‌بینند، شاید یکی از مهم‌ترین کارهایی را که ما می‌توانیم در این زمان اندک انجام دهیم وصل کردن اولیا و مربیان به نوجوانان و تقویت این ارتباط باشد. خیلی از والدین نحوه ارتباط صحیح را با نوجوانشان بلد نیستند و همچنین خیلی از نوجوانان ما هم بلد نیستند که چطور مسائلشان را با خانواده در میان بگذارند.
گوشه‌گیری، افسردگی و پرخاشگری مشکلاتی است که در دوره نوجوانی رخ می‌دهد و اگر پدر و مادر راهکارش را بلد نباشند و درعین‌حال خود نوجوان هم بلد نباشد، چطور با خانواده تعامل کند دچار مشکل می‌شوند و این مسئله مهم در شبکه امید نه به‌صورت آموزشی صرف، بلکه در اکثر برنامه‌هایمان و در لایه‌های مختلف برنامه‌ها پیامی تدبیر می‌کنیم و همیشه سعی داریم در برنامه‌سازی‌ها، نقش خانواده را به‌عنوان نقش کلیدی در نظر بگیریم.
حمایت پدران از دختران و مادران از فرزندان پسرشان باید به چشم بیاید و در عین‌حال تربیت مردانه پسران و تربیت زنانه دختران می‌تواند به ما در کاهش آسیب‌های اجتماعی در سال‌های بعد کمک کند.
اگر دخترخانمی با روحیات زنانه تربیت شود حتماً در آینده زندگی بهتری خواهد داشت و کمتر دچار طلاق می‌شود و اگر آقاپسری روحیات مردانه داشته باشد، حتماً می‌تواند زندگی بهتری تشکیل بدهد و همه این‌ها را ما در ساختار منظومه تربیتی احصا کردیم و درون منظومه تربیتی حتماً خانواده نقش ویژه‌ای دارد که امیدواریم در شبکه امید بتوانیم از این ظرفیت درست استفاده کنیم.
گفت‌وگو: ناصر مؤمنیان
